جمع آوری مطلب: روابط عمومی و امور بین الملل منطقه ویژه اقتصادی سهلان
ح
حاجی لک لکین آرتئغ بالاسی .
جوجه اضافی لک‌لک( جوجه‌‌ای که خود لک‌لک از لانه بیرون پرت میکند) .
حالوا ـ حالوادئمک له، آغئز شیرین اولماز .
با حلوا حلوا گفتن دهن شیـرین نمی شود .
حامام سویو ایله دوست توتماق(خلیفه کیسه سیندن باغئشلاماق)
با آب حمام دوست پیدا کردن(از کیسه خلیفه بخشیدن)
حسن تلسیک دیر .
خیلی آدم عجولی است
حکماوار اوزاخ کردیسی یاخئن(همدان اوزاخ کَردی یاخئن )
حکم آباد(همدان) دور ولی کرتهایش نزدیک است(کنایه از کسی است که به دروغ می گفت من در حکم آباد(همدان)از روی کرت بزرگ می پریدم غافل از اینکه کرت همه جا هست و امتحان کردن آن نیاز به شهر خاصی ندارد)،اگر یزد دور است، گز نزدیک است ».
حق آلمالئدئر، وئرمه لی ده ییل .
حق گرفتنی است دادنی نیست
حق ایله باطیلین آراسی دورد بارماقدئر .
فاصله حق و باطل چهار انگشت است
حق داشی آغئر اولار .
سنگ حق سنگین است .
حق سوز آجی اولار .
حرف حق تلخ است .
حق سوز آخار سولاری ساخلار .
حرف حق آبهای جاری را متوقف میکند
حیرصین دوولته زیانئ وار .
عصبانیت به مال ودولت زیان دارد(در زمان عصبانیت زدن و شکستن به دارایی خود انسان ضرر می رساند)
حیوانئن دیشینه باخارلار ،اینسانئن ایشینه .
سلامت حیوان به دندان است وشایستگی انسان به عملش
خ
خاشیل بیشیرمک بیلمیر ،آشپزلیک ائدیر .
«»
خالا خاطیرین قالماسئن .
محض خالی نبودن عریضه .
خالام بیلدی، عالم بیلدی .
«»
خالقا ایت هورسه بیزه چاققال هوره ر .
«»
خانئم سئندئران قابئن سسی چئخماز .
ظرفی که خانم خانه می شکند صدایش در نمی آید(صدایش را در نمیاورند)
خان یورغانی میتیل اولماز .
لحاف خان از جنس متقال نیست
خاتئن قئز خالاسئنا چکر، قوچ ایید دایئ سئنا(خانئم قئز خالئسئنا چکر، خان اوغلان دایئسئنا)
دختر خانم شبیه خاله اش میشود ، آقا پسر شبیه داییش .
خکه خکه دئیینجه قئش چئخار .
تا تو بخوای بگی خکه(تکه های کوچیک زغال)زمستون تموم شده .
خیاطین اینه سی ایتمسه گونده اون دانا کوینک تیکر .
سوزن خیاط اگه گم نشه روزی ده تا لباس میدوزه .
خئییر وئر ، خئییر گوتور .
خیر بده ، خیر بردار .
د
داشدان چؤرک چیخارت گتیر وئر نورجاهان یئسین، دیندیرنده یامان دئسین .
«»
داشین خیرداسی بویومه ز، آدامین خیرداسی بویویه ر .
«»
داغ داغا یئتیشمز، آدام آداما یئتیشر .
کوه به کوه نمی رسد آدم به آدم میرسد .
داغ ییخیلماسا دره اولماز(داغ اوچماسا دره دولماز) .
«»
داغی داش بزه یه ر،اینسانی باش .
«»
دالیدان آتان داش داش توپوغا دئیه ر .
«»
دالی یا قالسان دئیرلر گیج دی ، قاباغا گئچسن دییرلر بیج دی .
اگه عقب بمونی میگن گیجه و اگه جلو بزنی میگن زیادی زرنگه(شاگرد خیاط اتو را گرم می آورد حرف است سرد می آورد حرف است) !
دامارا باخ قان آل .
«»
دامی چوخ اولانین قاریدا چوخ اولار .
«»
دانئشماق گوموشده ن اولسا دانئشماماق قئزئلدان دئر .
اگر صحبت کردن از نقره باشد صحبت نکردن از طلاست(سکوت طلاست)
دده م منه کور دئدی، هر گلنی وور دئدی .
«»
دده مین دامین ییخمیشام کی قار کوره مییه م .
«»
دمیر قاپی نین تخته قاپی یا دا ایشی دؤشر .
در آهنین هم روزی کارش به درب چوبی می‌افتد
دوز یولدا یئری ینمیر، شوخوملوخدا شیللاق آتیر .
راه صاف را نمی تواند برود ، توی زمین شخم خورده شلنگ تخته می‌اندازد
دوز یول گه ده ن ، یورولماز .
کسی که در راه راست قدم بردارد ، خسته نمیشود .
دوزه ن آپارار دایانان مقصده چاتار .
کسی که صبر کند برنده میشود و هرکه شکیبا باشد به مقصد میرسد(گر صبرکنی زغوره حلوا سازی)
دوز یئییب دوز قابینی سیندیرمازلار .
نمک خوردی نمکدان مشکن
دوست آدی قارداش آدیندان سئچیلمز .
«»
دوست آراسی پاک گرک .
«»
دوست باشا باخار، دوشمن آیاغا .
دوست به سر نگاه میکند ، دشمن به پا .
دوست طعنه سی دوشمنین نیفرینیندن یاخشی اولار .
«»
دوست گلیشی بایرام اولار .
«»
دوشانا دئییر قاچ ، تازی یا دئییر توت .
به خرگوش میگه بدو، به سگ تازی میگه بگیر .
دولانان آیاغا داش دیه ر .
هر کس با برنامه ریزی صحیح و خردمندانه تلاش و کوشش کند حتماً موفق خواهد شد(جوینده یابنده است) .
دونیانی بوغدا توتسادا کهلییین روزوسو چینقیلدیر .
«»
دوولت دوشانی ارابا ایله توتار .
دولت خرگوش را با ارابه میگیرد .
دوولتلی پول چیخاردار ، کاسیب اوتیرار پوللارین سایار !
ثروتنمد پول در می آورد ، فقیر می نشیند پولهای او را حساب می کند !
دووارا مینه ن طالعینده اولاسان .
« »
دوواری نم یئخار ،اینسانی غم .
دیوار را رطوبت ویران می کند انسان راغم .
دوه دن بویوک فیل وار .
از شتر بزرگتر فیل هست .
دوه دن ده بیر قیل غنیمتدیر .
یک مو از خرس کندن غنیمت است
دوه یه دئدیلر بوینون ایریدی ، دئدی هارام دوزدور کی بوینوم ایری اولا .
به شتر گفتند که گردنت کج است ، گفت کجایم صاف است؟
دئدی دئدی ملاکه دیر .
اگر چیزی را زیاد بگویند ملکه ذهن میشود و اتفاق می افتد .
دئدیلر ایش، قیز دئدی اره گئده‌جه یه م، گلین دئدی آیریلاجاغام، قوجا دئدی اؤله‌جه یه م، اولدو قیش، نه قیز اره گئتدی، نه گلین آیریلدی، نه ده قوجا اؤلدو ایش ده یئرینده قالدی .
« »
دئدیلر عزرائیل اوشاق پایلایئر، دئدی نه وئرسین نه آلسئن .
مرا به خیر تو امیدی نیست شر مرسان .
دئدی نئجه سن بیر سوز دئییم چاتدایاسان،دئدی نئجه سن آنلامایام پارتدایاسان .
گفت چطوره یه حرفی بگم که بترکی ، گفت چطوره که خودمو بزنم به نفهمی تا تو بترکی
دیل بورانی سی دیر .
سر و زبون داره
دیل گوجو باسار،فیکیرده دیلی .
«»
دیلینله قازاندیران دوشمنی،گوجونله قازاندیرا بیلمزسن .
«»
دئوین قولاغئنا قورقوشوم .
بر گوش دیو سرب(گوش شیطان کر) .
ده لی ده لی نی گورنده ، چوماغین گیزله در .
دیوانه که دیوانه ببیند چماقش را قایم میکند .
ده لی یه همیشه بایرامدئر(ده لی یه گونده بایرامدئر)
برای دیوانه همیشه عید است(برای دیوانه هر روز جشن است) .
دینمه یه نین ،دینه نی وار .
«»
دَئیرمان نوبتینن ایشلر .
آسیاب به نوبت است .
ذ
ذکرسیز مومنی شیطان آللادار .
مومن بدون ذکر و نماز را شیطان گمراه می کند
ذوقسئز طاعت بارسئز آغاجدئر .
طاعت بدون ذوق درخت بی بار است .
ر
رحمت دوزه نه ،لعنت پوزانا .
رحمت برکسی که کارها را درست می کند و لعنت برکسی که کارها را برمی اندازد .
رشید اوغول وورماغا آتاسئندان ایذن آلماز .
رشید برای زدن پسرش از پدرش اجازه نمی گیرد .
رعیتین دوواری آلچاق اولار(کاسئبئن دوواری آلچاق اولار) .
دیوار رعیت کوتاه می شود(چراغ فقیر نور ندارد)
رنگیمه باخ احوالئمی خبر آل .
به آب و رنگم بنگر و از احوالم باخبرشو
روزوسو گلن زامان یوخو توتار کؤپه یی .
وقتی زمان روزی سگ میرسد خوابش میبرد
روس تویوغودور پئسلاسان پئسلانار .
«»
روشوه جهنمی ایشئقلاندئرار .
رشوه جهنم را درخشان میکند
ریحان مرزه کردیسینه گتمیرکی .
به کرت و باغچه ریحان مرزه که نمیرود .
ز
زیره جوحه یومررتادا جوکولدر *
زر قدرین زرگر بیلر .
قدر زر زرگر بداند .
زحمت چکمه ین راحتلئغئن قدرینی بیلمز .
کسی که زحمت نکشیده باشد قدر راحتی را نمیفهمد
زحمت سیز بال دادانمازسان .
بدون زحمت نمیتوانی عسل بخوری(نابرده رنج گنج میسر نمیشود)
زحمتی مشاطه چکر لذتی داماد آپارئر .
مشاطه زحمت میکشد داماد لذت میبرد .
زیانئن یاریسئندان قایئتماق قازانجدئر .
ضرر را از هر کجا بگیری نفع است .
س
ساغ باشا ساقئز یاپئشدئرما(ساح باشئنا ساققئز سالما)
سری که درد نمی کنه دستمال نمی بندند(میفکن بر سر بی موی خود زفت) .
ساخلا سامانی ، گلر زامانی .
کاه را نگه دار وقت استفاده آن میرسد(هرچیز که زار آید، یک روز به‌کار آید) .
سارالا سارالا قالماخدان ، قیزارا قیزارا اولمه ک یاخشئدئر .
مرگ سرخ به از زندگی ننگین است
ساری قیزیلین بیر باهاسی وارسا،کیتابین قیمتی یوخدور .
«»
ساققالیم یوخدور سوزوم کئچمیر .
ریش ندارم حرفم را قبول ندارند .
سیزین پیشیک بیزیم ایتی بوغار .
گربه شما میتونه سگ ما رو خفه کنه.(من تسلیمم)
سس سیز طیاره دیر .
آب زیر کاه است
سن آقا ، من آقا ، اینکلری کیم ساغا؟
تو آقا ، من آقا ، راستی !گاوها را کی بدوشد ؟ !
سن اوخیانی من توخورام .
چند پیراهن بیشتر از تو پاره کردم .
سو آیدینلیقدی جالا اوز قاپینا .
اگر آب روشنی است بریز جلوی در خودت
سو بولبولو دور .
کنایه از کسی که زیاد به حمام میرود .
سوبیر یئرده قالسا ایی له نر .
تحرک لازمه زندگی است .
سوت گولونده دیر .
تو استخر (دریاچه ی )شیر است .
سودا بوغولان سامان چؤپوندن یاپئشار .
غریق بر هر گیاه خشک چنگ زند .
سوروشاندا کی کیمین باشی قشنگدیر،توسباغا اوز باشینی چیخارتدی .
«»
سؤزو آت یره صاحبی گؤتوره ر .
حرف را بینداز زمین صاحبش برداره .
سوزو آغزیندا پیشیر،سونرا چیخارت .
«»
سوزو واختیندا دانیش .
«»
سؤز سؤز آچار، سؤز گؤز آچار .
حرف حرف را میاورد ، حرف هم چشم را باز میکند
سؤز سؤز گتیره ر،آرشئن بئزی .
یعنی یک حرف کافی است گفته شود تا سخن و حرف جدیدی بواسطه آن مطرح شود .
سؤز وار گلر کچر ، سؤز وار دلر کچر .
سخنی هست که گفته می شود و می گذرد ، سخنی هست که گفته می شود و دل و جگر را سوراخ می کند و می گذرد
سؤزون دوزون اوشاق دئیر(سوزون دوزون اوشاقدان ائشید)
حرف راست را بچه میگوید
سو کوزه سی سو یولوندا سینار .
کوزه ی آب در راه آب میشکند
سوغان یِئمَه میسن، نییه آجیشیرسان؟
پیاز نخورده ای، چرا می سوزی؟
سویادا دیقتله باخسان،اوندا دا لکه تاپارسان .
«»
سویون آخارئندان،آدامئن یئره باخارئندان گرک گورخاسان(سویون لام آخانیندان،آدامین یئره باخانیندان قاچ)
از آن نترس که های و هوی دارد،از آن بترس که سر به زیر دارد .
سیدر کافیر موفته اولسا اوزان اول .
سدر و کافور که مفت باشه بخواب بمیر
سئرچه دن قناری اولماز .
«»
سئرچه ندیر کلله پاچا سی نه اولا(قارئشقا ندیر کلله پاچا سی نه اولا)
موضوع بی اهمیت قابل بحث نیست .
سئنان قول بویوندان آسلانار .
دست شکسته وبال گردنه .
ش
شاطیر چوره کدن یئملی دیر .
«»
شاهیدده ایمان یوخ بی ده عدالت .
زیبا روخان ایمان ندارند و پادشاهان عدالت
شرطی شوخومدا کس، خیر ماندا یابا لاشما یاسان(شرطی شوخومدا کس خرمنده شنه دعواسی چئخماسئن)
جنگ اول به از صلح آخر است
شهرین دروازاسین باغلاماق اولار میلتین آغزین یوخ .
دروازه ی شهر را میتوان بست ولی دهان مردم را نمی توان
شووه ره ن مزاج دئر .
اشاره به کسی که نظرش را سریع تغییر میدهد .
شِئر غزل دِئییر .
چرند میگوید
شیریندی چوره ک،داغ ائلمه گوره ک .
«»
شیرین سوز ایلانی یوواسئندان چئخاردار .
زبان خوش مار را از سوراخ بیرون می‌آورد .